Truyền thuyết dân gian: Nguồn gốc cháo Lạp Bát

Tác giả: Như Chi

[ChanhKien.org]

Ngày 8 tháng 12 âm lịch là ngày lễ hội truyền thống của Trung Quốc “Lễ hội Lạp Bát”. Ở vùng Quan Trung, nhà nào cũng phải nấu một nồi cháo Lạp Bát vào ngày này. Không chỉ cho người lớn và trẻ em ăn mà còn cần cho cả gia súc trong nhà ăn một chút, ngoài ra còn phải bôi lên cửa, tường và những nơi khác.

Cháo Lạp Bát có mối liên hệ mật thiết với Phật giáo. Truyền thuyết kể rằng, trước khi khai ngộ, Đức Phật Thích Ca Mâu Ni trong khi tu hành đã ngã quỵ vì đói tại đất nước Ma Kiệt Đà (nay là Ấn Độ). Một cô bé chăn cừu đã dùng táo và các loại ngũ cốc nấu thành cháo để cứu sống Ngài. Sau khi hồi phục sức khỏe, Đức Phật Thích Ca Mâu Ni dưới cây Bồ đề đã khai ngộ thành Phật vào ngày mùng 8 tháng Chạp. Để tưởng nhớ ngày Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đắc đạo và công ơn của cô bé chăn cừu, các đệ tử Phật giáo đời sau đã dùng gạo và trái cây nấu thành cháo để cúng Phật vào ngày mùng 8 tháng Chạp. Món cháo này được gọi là “cháo Lạp Bát”. Về sau, cùng với sự phổ biến của Phật giáo, hoạt động tưởng nhớ này đã được lưu truyền trong dân gian và dần trở thành một phong tục. Hàng năm vào ngày này, mỗi gia đình đều ăn cháo Lạp Bát.

Nguyên liệu của món cháo Lạp Bát chủ yếu là gạo nếp, kê, đậu đỏ, lạc, hạnh nhân, hạt đào, chà là đỏ và trái cây khô, có người còn cho thêm bạch quả, hạt dẻ, hạt thông, quả óc chó,… chủ yếu để tạo vị ngọt.

Theo lịch sử ghi chép, vào thời nhà Tống (Trung Quốc), tục ăn cháo Lạp Bát đã trở nên vô cùng thịnh hành. Sách “Đông Kinh Mộng Hoa Lục” quyển 10 của lão Mạnh Nguyên đời Tống viết rằng: “(Vào ngày mùng 8 tháng Chạp) các chùa lớn… tặng cháo thất bảo ngũ vị cho đệ tử, gọi là ‘cháo Lạp Bát'”. Vào ngày này, nhà nhà đều dùng trái cây và các loại nguyên liệu khác để nấu cháo. Sách “Vũ Lâm Cựu Sự” của Chu Mật thời Nam Tống viết rằng: “Dùng quả óc chó, hạt thông, nấm tuyết, nấm hương, hạt dẻ… để nấu cháo, gọi là cháo Lạp Bát”. Ngoài việc nấu cháo Lạp Bát để cúng Phật và cho các chư tăng ăn, các chùa còn tặng cháo cho các nhà hảo tâm và gia đình giàu có. Lục Du đời Nam Tống có bài thơ rằng: “Hôm nay cháo Phật lại được chia, khiến cho cảnh vật làng quê bỗng trở nên mới mẻ”. Theo truyền thuyết, chùa Thiên Ninh nổi tiếng ở Hàng Châu có một “lầu cơm” để cất giữ cơm thừa. Bình thường, các sư trong chùa phơi khô cơm thừa mỗi ngày, tích trữ lương thực trong một năm, đến ngày mùng 8 tháng Chạp nấu thành cháo Lạp Bát để chia cho các tín đồ, gọi là “cháo Phúc Thọ”.

Trong các triều đại sau này, phong tục này vẫn tiếp tục được duy trì. Vào thời nhà Thanh, vua Đạo Quang từng sáng tác bài thơ “cháo Lạp Bát” diễn nghĩa như sau: “Mùa xuân mới sang, tiết Hạ Chí. Lúa gạo nấu cháo, đậu hòa quyện. Dâng cúng Phật lòng thành kính. Cầu mong Phật quang khắp muôn nơi. Hương thơm thoang thoảng bay nhẹ nhàng. Trái cây, rau củ đầy mâm cỗ. Cùng nhau thưởng thức món ngon. Tăng ni hoan hỉ truyền trao. Trẻ em no bụng mừng thái bình. Tiếng trống vang vọng khắp phố phường“. Trước năm 1949 ở Trung Quốc, các chùa còn có tục nấu cháo Lạp Bát cúng Phật và tặng cháo cho các tín đồ.

Tại Trung Quốc, còn lưu truyền câu tục ngữ “cháo Lạp Bát, ăn không hết, ăn cháo Lạp Bát sẽ được mùa bội thu…” Câu nói này phản ánh mong muốn tốt đẹp của người dân khi họ thành kính cúng dâng cháo Lạp Bát cho Thần Phật, cầu mong được Thần Phật bảo hộ.

Dịch từ: https://www.zhengjian.org/node/48000