*: Có thể gặp được người kiên trì, bền bỉ là tốt lắm rồi
Nguyên văn
子曰：「聖人，吾不得而見之矣！得見君子者，斯(1)可矣。」子曰：「善人，吾不得而見之矣！得見有恆(2)者，斯可矣。亡(3)而為有，虛而為盈，約(4)而為泰(5)，難乎有恆矣。(《論語·述而第七》)
Hán Việt
Tử viết: “Thánh nhân, ngô bất đắc nhi kiến chi hĩ! Đắc kiến quân tử giả, tư khả hĩ”. Tử viết: “Thiện nhân, ngô bất đắc nhi kiến chi hĩ! Đắc kiến hữu hằng giả, tư khả hĩ. Vong nhi vi hữu, hư nhi vi doanh, ước nhi vi thái, nan hồ hữu hằng hĩ!” (Luận Ngữ – Thuật nhi đệ thất).
Phiên âm
Zǐ yuē: “Shèng rén, wú bù dé ér jiàn zhī yǐ! Dé jiàn jūn zǐ zhě, sī kě yǐ”. Zǐ yuē: “Shàn rén, wú bù dé ér jiàn zhī yǐ! Dé jiàn yǒu héng zhě, sī kě yǐ. Wáng ér wéi yǒu, xū ér wéi yíng, yuē ér wéi tài, nán hū yǒu héng yǐ”.《 Lún yǔ · Shù ér dì qī 》
Chú âm
子 (ㄗˇ) 曰 (ㄩㄝ)：「聖 (ㄕㄥˋ) 人 (ㄖㄣˊ)，吾 (ㄨˊ) 不 (ㄅㄨˋ) 得 (ㄉㄜˊ) 而 (ㄦˊ) 見 (ㄐㄧㄢˋ) 之 (ㄓ) 矣 (ㄧˇ)！得 (ㄉㄜˊ) 見 (ㄐㄧㄢˋ) 君 (ㄐㄩㄣ) 子 (ㄗˇ) 者 (ㄓㄜˇ)，斯 (ㄙ) 可 (ㄎㄜˇ) 矣 (ㄧˇ)。」子 (ㄗˇ) 曰 (ㄩㄝ)：「善 (ㄕㄢˋ) 人 (ㄖㄣˊ)，吾 (ㄨˊ) 不 (ㄅㄨˋ) 得 (ㄉㄜˊ) 而 (ㄦˊ) 見 (ㄐㄧㄢˋ) 之 (ㄓ) 矣 (ㄧˇ)！得 (ㄉㄜˊ) 見 (ㄐㄧㄢˋ) 有 (ㄧㄡˇ) 恆 (ㄏㄥˊ) 者 (ㄓㄜˇ)，斯 (ㄙ) 可 (ㄎㄜˇ) 矣 (ㄧˇ)。亡 (ㄨㄤˊ) 而(ㄦˊ) 為 (ㄨㄟˋ) 有 (ㄧㄡˇ)，虛 (ㄒㄩ) 而 (ㄦˊ) 為 (ㄨㄟˋ) 盈 (ㄧㄥˊ)，約 (ㄩㄝ) 而 (ㄦˊ) 為 (ㄨㄟˋ) 泰 (ㄊㄞˋ)，難 (ㄋㄢˊ) 乎 (ㄏㄨ) 有 (ㄧㄡˇ) 恆 (ㄏㄥˊ) 矣 (ㄧˇ)。(《論 (ㄌㄨㄣˊ) 語 (ㄩˇ) · 述 (ㄕㄨˋ) 而 (ㄦˊ) 第 (ㄉㄧˋ) 七 (ㄑㄧ)》)
Chú thích
1. 斯 (tư): thì.
2. 恆 (hằng): chỉ sự kiên trì, bền bỉ.
3. 亡 (vong): đồng nghĩa với “無”(vô), tức là không có.
4. 約 (ước): nghèo khó.
5. 泰 (thái): xa xỉ
Diễn nghĩa
Khổng Tử nói: “Ta chưa có cơ hội gặp được bậc Thánh nhân, nhưng có thể gặp được người quân tử là tốt lắm rồi”. Khổng Tử lại nói: “Ta chưa có cơ hội gặp được người thiện, nhưng có thể gặp được người kiên trì, bền bỉ là tốt lắm rồi. Những kẻ không có mà làm ra vẻ là có, trống rỗng mà làm ra vẻ đủ đầy, nghèo khó mà làm ra vẻ sung túc thì khó có thể kiên trì, bền bỉ!”
Nghiên cứu và phân tích
Vào cuối thời Xuân Thu, xã hội rơi vào cảnh lễ băng nhạc hoại, Khổng Tử dường như cảm thấy tuyệt vọng. Ông cho rằng rất khó để có thể tìm được bậc Thánh nhân và người lương thiện theo lý tưởng của mình trong thời đại ấy. Khắp nơi đầy rẫy những kẻ “thiếu thốn mà ra vẻ đầy đủ, nghèo khó mà giả bộ giàu sang”. Vì vậy, Khổng Tử đã lùi một bước, ông cho rằng trong tình cảnh này, nếu như có thể gặp được người quân tử, người có tấm lòng kiên trì, bền bỉ cũng mãn nguyện rồi. Câu nói “thời cùng tiết nãi kiến” (vào lúc khó khăn mới có thể thấy được khí tiết của một người) càng thể hiện rõ ràng rằng người có thể kiên trì trau dồi phẩm hạnh, nỗ lực học tập và bước đi trên con đường chân chính thật khó khăn mà đáng quý biết bao!
Câu hỏi mở rộng
1. Câu nói “phồng má giả làm người mập” nghĩa là gì? Câu nói này có điểm nào phù hợp với ý nghĩa của bài này?
2. Vì sao làm một người kiên trì và thành tâm lại không dễ dàng? Làm thế nào để rèn luyện bản thân trở nên kiên trì và thành tâm?
Tài liệu đọc hiểu: Hoa sen tinh khiết mọc lên từ bùn đen
Ở rìa một ngôi làng nọ có một cái ao bùn vừa bẩn thỉu vừa bốc mùi hôi tanh. Mọi người đã tìm một số loài hoa về trồng ở ao với mong muốn có thể làm thay đổi diện mạo của cái ao. Nhưng dù trồng loài hoa gì đi nữa thì rễ của những loài hoa ấy đều bị bùn đen bám chặt, không những không phát triển được mà còn bị thối rữa.
Rất nhiều loài cây và hoa đều nói rằng: “Cái ao bùn quỷ quái này toàn là bùn hôi, rễ cây hễ bị bám bùn là không sống nổi nữa”. Về sau, có người đã tìm được củ sen và trồng xuống ao. Các loài hoa xung quanh đều nói: “Cái củ sen trắng nõn nà, trông mỏng manh yếu đuối thế kia thì làm sao có thể sống được ở đây?” Nhưng chẳng bao lâu sau, kỳ tích đã xuất hiện. Từ những củ sen mỏng manh yếu đuối ấy đã chồi lên những ngồng cây và những chiếc lá tròn tròn, xanh biếc. Sau đó, những bông hoa sen yêu kiều, duyên dáng với đủ các sắc màu như màu trắng, màu hồng đua nở. Không những thế, hoa sen còn tỏa ra mùi hương thơm ngát làm dịu mát tâm hồn. Hoa sen cuốn hút đến nỗi những người qua đường đều phải dừng lại ngắm nhìn và trầm trồ khen ngợi. Mặc dù củ sen bị bao bọc trong bùn đen, nhưng bản thân nó vẫn vô cùng trong trắng khiến cho tất cả những loài cây và hoa khác đều cảm thấy vô cùng ngạc nhiên.
Bài tập
Bạn hãy chia sẻ cảm nghĩ của mình sau khi đọc xong câu chuyện ngụ ngôn này.
(Gợi ý: đối với một người, môi trường sống là vô cùng quan trọng, nhưng bản chất bên trong của người ấy còn quan trọng hơn. Chỉ có tôn trọng sự thanh khiết vốn có, và giữ gìn bản tính thuần thiện của bản thân thì mới không bị ô nhiễm bởi hoàn cảnh xung quanh, và tự tại khai nở những bông hoa tươi tắn).
Dịch từ: https://www.zhengjian.org/node/48868
