Tinh giải Luận ngữ (14): Lòng nhân đức

[ChanhKien.org]

Nguyên văn

子曰：“人而不仁(1)，如礼何(2)？人而不仁，如乐(3)何？”(《论语·八佾第三》)

Hán Việt

Tử viết: “Nhân nhi bất nhân (1), như lễ hà (2)? Nhân nhi bất nhân, như nhạc (3) hà?” (“Luận ngữ – Bát dật đệ tam”)

Phiên âm

Zǐ yuē: “Rén ér bù rén, rú lǐ hé? Rén ér bù rén, rú yuè hé?”

Chú âm

子ㄗˇ曰ㄩㄝ：“人ㄖㄣˊ而ㄦˊ不ㄅㄨˋ仁ㄖㄣˊ，如ㄖㄨˊ礼ㄌㄧˇ何ㄏㄜˊ？人ㄖㄣˊ而ㄦˊ不ㄅㄨˋ仁ㄖㄣˊ，如ㄖㄨˊ乐ㄌㄜˋ何ㄏㄜˊ？”

Chú thích

(1) 不仁 (Bất nhân): Không có tấm lòng nhân đức, tức là phẩm đức xấu xa.

(2) 如礼何 (Như lễ hà): 如 (Như), nghĩa là “làm thế nào”. 礼 (Lễ) chỉ lễ tiết (phép lịch sự), là thái độ đối với chữ “仁”(Nhân).

(3) 乐 (Nhạc): Chỉ nhạc luật âm điệu.

Diễn nghĩa

Khổng Tử nói: “Một người nếu như không có lòng nhân đức, thì nói gì đến lễ? Một người nếu như không có lòng nhân đức, thì nói gì đến nhạc?”

Nghiên cứu và phân tích

Chương này cho thấy sự coi trọng của Khổng Tử đối với phẩm đức của chữ “仁” (Nhân). Nếu một người ngay cả tấm lòng nhân đức cơ bản nhất cũng không có thì cũng không cần bàn đến những việc khác!

Góc kể chuyện

15 lạng, đại hoả hoạn

Ở vùng Phụ Dương tỉnh An Huy có một khu chợ tên là Vương Thị Tập, ở đó đường phố tấp nập, người đi lại và mua bán rất nhiều. Nhưng thời ấy, những thương nhân ở đó lòng dạ không tốt.

Mọi người thường nói rằng mười người buôn chín kẻ gian, lòng người không công bằng, thương nhân ở đó bán hàng cho người ta đều tính 15 lạng là một cân (người thời đó dùng loại cân mà một cân bằng 16 lạng), rút bớt đi một lạng của khách hàng. Lâu dần, mọi người cũng không tranh luận nữa. Nhưng Thần sẽ không để cho người ta mãi không có lương tâm như vậy được.

Chính vào lúc này thì xảy ra một việc, có một người hô lớn trên đường phố rằng: “15 lạng, đại hoả hoạn…” Cứ hôm nào gặp buổi họp chợ là anh ta lại hô lớn như thế suốt cả ngày, mọi người đều bảo rằng anh ta bị thần kinh, không ai thèm để ý đến.

Một hôm người này không còn hô lớn nữa thì cũng chính vào ngày đó, các cửa tiệm nhỏ đều bị cháy rụi. Nhưng có một nhà không bị cháy, về sau người ta mới biết được rằng cửa tiệm này đều bán đủ 16 lạng một cân cho mọi người.

Câu chuyện cho chúng ta biết rằng, nếu người ta không thể mua bán bằng tấm lòng lương thiện của mình, thì cho dù có kiếm được nhiều tiền cũng sẽ tạo thành “nghiệp” lực chiếm tiện nghi của người khác, không chừng đến một ngày nào đó sẽ có thiên tai thực sự đến trừng trị; ngược lại, người có tấm lòng nhân hậu có thể sẽ không có được lợi ích tức thì nhưng tương lai nhất định có thể có được đại phúc báo.

Dịch từ: https://www.zhengjian.org/node/48868