*: Ý chí hướng về đạo, nền tảng đặt ở đức
[Chanhkien.org]
Nguyên văn
子曰：「志於道，據於德(1)，依於仁，遊於藝(2)。」(《論語·述而第七》)
Hán Việt
Tử viết: “Chí vu đạo, cứ vu đức, y vu nhân, du vu nghệ.” (Luận ngữ – Thuật nhi đệ thất)
Phiên âm
Zǐ yuē: “Zhì yú dào, jù yú dé, yī yú rén, yóu yú yì” 《 Lún yǔ · shù ér dì qī 》
Chú âm
子 (ㄗˇ) 曰 (ㄩㄝ)：「志 (ㄓˋ) 於 (ㄩˊ) 道 (ㄉㄠˋ)，據 (ㄐㄩˋ) 於 (ㄩˊ) 德 (ㄉㄜˊ)，依 (ㄧ) 於 (ㄩˊ) 仁 (ㄖㄣˊ)，遊 (ㄧㄡˊ) 於 (ㄩˊ) 藝 (ㄧˋ)。」(《論 (ㄌㄨㄣˊ) 語 (ㄩˇ) · 述 (ㄕㄨˋ) 而 (ㄦˊ) 第 (ㄉㄧˋ) 七 (ㄑㄧ)》)
Chú thích
1. 德 (Đức): Cũng có nghĩa là đắc. Người có thể quán triệt đạo vào trong tâm chứ không đánh mất đi thì gọi là đức.
2. 藝 (Nghệ): Chỉ lục nghệ mà Khổng Tử dạy cho học trò, bao gồm: lễ, nhạc, xạ, ngự, thư, số.
Diễn nghĩa
Khổng Tử nói: “Lấy đạo làm chí hướng, lấy đức làm nền tảng, lấy nhân nghĩa làm điểm tựa thì sẽ tinh thông lục nghệ”.
Nghiên cứu và phân tích
Bốn khía cạnh được nêu ra trong bài này chính là những điều mà Khổng Tử dạy cho học trò của mình. Ông lấy nhân, đức làm cương lĩnh, lấy lục nghệ làm nền tảng để bồi dưỡng học trò, nhờ đó học trò có thể phát triển một cách cân bằng và toàn diện. Nhưng giữa những khía cạnh này lại cũng có sự phân chia theo thứ tự. Ngay từ khi 15 tuổi, Khổng Tử đã đặt ý chí vào việc học tập và cầu đạo, cầu đạo mà đắc được thì chính là đức. Người nhân nghĩa với tâm đức vẹn toàn dốc lòng dốc sức học đạo thì đức sẽ thấm nhuần vào trong tâm. Tiếp theo là chăm chỉ rèn luyện lục nghệ thì không những sẽ thành tài mà còn có thể nâng cao đức.
Câu hỏi mở rộng
1. Ở trường học, bạn được học những môn học nào? Bạn cảm thấy giữa các môn học này có thứ tự trước sau về mức độ quan trọng không? Bạn có phát triển đồng đều tất cả các môn học không?
2. Lục nghệ thời cổ xưa và tài nghệ thời nay có điểm gì khác nhau? Bạn cảm thấy giữa học tập kỹ năng và nâng cao đạo đức có mối quan hệ như thế nào?
Tài liệu đọc hiểu
Ý chí của tùng bách
Tống Thế Lâm là người Nam Dương, cuối thời Đông Hán. Ông và Tào Tháo sống cùng thời với nhau nhưng ông vốn không ưa cách cư xử của Tào Tháo nên không muốn kết giao.
Sau này, khi Tào Tháo làm quan đến chức Tư Không, nắm trong tay toàn bộ quyền lực của triều đình nhà Hán, Tào Tháo đã nói với Tống Thế Lâm rằng: “Bây giờ thì chúng ta đã có thể kết giao được chưa?” Nhưng Tống Thế Lâm vẫn từ chối rằng: “Ý chí của tùng bách vẫn còn đó”.
“Ý chí của tùng bách” chính là để chỉ khí chất kiên trinh không thay đổi của con người.
(Trích “Thế thuyết tân ngữ”)
Bài tập
Câu chuyện trên cho ta thấy được tầm quan trọng của việc dựng lập ý chí cho bản thân. Bạn hãy chia sẻ với mọi người ý chí cống hiến cho xã hội của mình và để thực hiện lý tưởng ấy bạn đã nỗ lực như thế nào?
Dịch từ: https://www.zhengjian.org/node/48868
