*: Phú quý mà bất nghĩa thì đối với ta cũng chỉ như phù vân
[ChanhKien.org]
Nguyên văn
子曰：「飯疏食(1)飲水，曲肱(2)而枕之，樂亦在其中矣。不義而富且貴，於我如浮雲。」(《論語·述而第七》)
Hán Việt
Tử viết: “Phạn sơ thực ẩm thủy, khúc quăng nhi chẩm chi, lạc diệc tại kỳ trung hĩ. Bất nghĩa nhi phú thả quý, vu ngã như phù vân”. (Luận ngữ – Thuật nhi đệ thất)
Phiên âm
Zǐ yuē: “Fàn shū shí yǐn shuǐ, qū gōng ér zhěn zhī, lè yì zài qí zhōng yǐ. Bù yì ér fù qiě guì, yú wǒ rú fú yún.” 《 Lún yǔ · Shù ér dì qī 》
Chú âm
子 (ㄗˇ) 曰 (ㄩㄝ)：「飯 (ㄈㄢˋ) 疏 (ㄕㄨ) 食 (ㄕˊ) 飲 (ㄧㄣˇ) 水 (ㄕㄨㄟˇ)，曲 (ㄑㄩ) 肱 (ㄍㄨㄥ) 而 (ㄦˊ) 枕(ㄓㄣˇ) 之 (ㄓ)，樂 (ㄌㄜˋ) 亦 (ㄧˋ) 在 (ㄗㄞˋ) 其 (ㄑㄧˊ) 中 (ㄓㄨㄥ) 矣 (ㄧˇ)。不 (ㄅㄨˊ) 義 (ㄧˋ) 而 (ㄦˊ) 富 (ㄈㄨˋ) 且 (ㄑㄧㄝˇ) 貴 (ㄍㄨㄟˋ)，於 (ㄩˊ) 我 (ㄨㄛˇ) 如 (ㄖㄨˊ) 浮 (ㄈㄨˊ) 雲 (ㄩㄣˊ)。」(《論 (ㄌㄨㄣˊ) 語 (ㄩˇ) · 述 (ㄕㄨˋ) 而 (ㄦˊ) 第 (ㄉㄧˋ) 七 (ㄑㄧ)》)
Chú thích
1. 飯疏食 (Phạn sơ thực):飯 (phạn) ở đây là động từ, có nghĩa là ăn. 疏食 (sơ thực) là chỉ những loại ngũ cốc thô như ngô, khoai, sắn, đậu.
2. 曲肱 (Khúc quăng): “肱” (quăng) đồng âm với chữ “恭” (cung), nghĩa là cánh tay, là bộ phận từ vai đến cẳng tay. 曲肱 (khúc quăng) có nghĩa là gập cánh tay.
Diễn nghĩa
Khổng Tử nói: “Ăn ngũ cốc thô, uống nước lã, gập cánh tay làm gối, cũng thấy có niềm vui trong đó. Còn dùng thủ đoạn bất chính để đắc được phú quý, đối với ta mà nói chỉ như mây bay trên trời”.
Nghiên cứu và phân tích
Theo Khổng Tử, “an bần lạc đạo” tức là bậc quân tử có lý tưởng và chí hướng thì sẽ không bôn ba vì nơi ở, cái ăn, cái mặc của bản thân. Đối với người có lý tưởng, cho dù phải “ăn ngũ cốc thô, uống nước lã, gập cánh tay làm gối” thì họ vẫn cảm nhận được niềm vui trong đó. Đó là niềm vui được bước trên con đường nhân sinh chân chính, cũng chính là điều người ta vẫn nói là “tòng tâm sở dục bất du củ” (làm theo nguyện vọng của bản thân nhưng không vượt khỏi quy tắc). Đồng thời, ông còn đề xuất rằng vinh hoa phú quý mà không phù hợp với Đạo thì đối với ông cũng chỉ như phù vân, nên ông kiên quyết không nhận.
Câu hỏi mở rộng
1, Là một học sinh thì việc làm nào có thể khiến bạn cảm nhận được niềm vui trong đó?
2, Bạn có cho rằng niềm vui phải cần đến tiền tài mới mua được không? Xin hãy đưa ra ví dụ.
Tài liệu đọc hiểu
Không thay đổi niềm vui
Đới Quỳ sống vào thời Đông Tấn là một người thông minh xuất chúng từ nhỏ, rất tinh thông hội họa và điêu khắc.
Một lần, chùa Linh Bảo ở Hội Kê đã mời ông đến điêu khắc bức tượng Phật Vô Lượng Thọ cao 1 trượng 6 thước (khoảng hơn 6 mét). Sau khi bức tượng Phật được khắc xong, mọi người đều hết lời khen ngợi, nhưng Đới Quỳ nhìn trái nhìn phải vẫn thấy không hài lòng. E rằng người khác không tiện đưa ra ý kiến nên Đới Quỳ đã ẩn sau bức bình phong để lắng nghe những lời bình luận của người đến xem và sửa chữa lại. Cứ như thế sau ba năm sửa đi sửa lại, ông mới hoàn thành. Do Đới Quỳ đã đưa hình tượng của người Trung Quốc vào hình tượng Phật, nên kể từ thời nhà Tấn, nghệ thuật điêu khắc tượng Phật đã có một diện mạo mới.
Đới Quỳ không màng danh lợi, không muốn ra làm quan, mà sống ẩn cư suốt đời. Trong khi đó, anh trai của ông lại muốn gây dựng sự nghiệp làm tướng đánh giặc. Thái phó Tạ An đã hỏi anh trai của ông rằng: “Tại sao chí hướng và sự nghiệp của hai anh em ông lại khác nhau đến vậy?”. Anh trai ông nói: “Bởi vì tôi không chịu được cuộc sống thanh bần khổ sở, còn em trai tôi cũng “bất cải kỳ lạc” (không thay đổi được niềm vui) của mình”.
“Bất cải kỳ lạc” (không thay đổi niềm vui) ý nói rằng cho dù ở trong hoàn cảnh khốn khó thì vẫn cảm thấy rất vui vẻ.
(Trích “Thế thuyết tân ngữ”)
Bài tập
1, Theo bạn, Đới Quỳ đã điêu khắc bức tượng Phật với tâm thái như thế nào để có thể đạt được sự tinh tế, xuất sắc đến vậy?
(Gợi ý: Khiêm nhường, yêu cầu cao đối với bản thân, thành kính Thần Phật, v.v.)
2. Điều kiện cần thiết để thành công trong một việc là gì? Bạn hãy đưa ra ví dụ để chứng minh cho quan điểm của mình.
Dịch từ: https://www.zhengjian.org/node/48868
