Tác giả: Đồng Hân
[ChanhKien.org]
Chương 4: Phục Hy khởi mông
Mục 1. Quần kinh chi thủ “Kinh Dịch”
Chúng ta ở đây nói một chút về “Kinh Dịch”, chủ yếu là bàn về đạo lý, không phải nói về tri thức trong đó. “Kinh Dịch” này rất có ý nghĩa, chúng ta chủ yếu nói về “quẻ mông”, mọi người đều biết “Kinh Dịch” có 64 quẻ, chúng ta chỉ nói về một quẻ mông này. Chữ “mông” (蒙) trong quẻ mông là khởi mông, vỡ lòng, thật ra cũng là đang bàn về giáo dục, thế thì từ một điểm này mở rộng ra, chúng ta sẽ có những hiểu biết về “Kinh Dịch”. Mọi người không cần xem nó như tri thức để ghi nhớ, bạn chỉ cần nghe ý nghĩa của nó là được rồi. Trong quẻ mông này đã nói lên những vấn đề quan trọng trong giáo dục, Trung Quốc cổ đã có tác phẩm phân tích về giáo dục gọi là “Học Ký”, cuốn sách được viết vào khoảng thời kỳ Xuân Thu Chiến Quốc, nội dung cuốn sách chỉ có hơn nghìn chữ, đã trình bày những vấn đề cơ bản của giáo dục, thế nhưng hôm nay chúng ta muốn giảng về chữ “mông” này cần hơn 100 chữ, đã nói rõ được vấn đề giáo dục này rồi, đây chính là trí tuệ của người xưa.
Chúng ta bàn một chút về “Kinh Dịch”, mọi người đều biết “Kinh Dịch” trong văn hóa truyền thống Trung Hoa có một vị trí cực kỳ quan trọng, được người xưa xưng tụng là quần kinh chi thủ (kinh sách đứng đầu trong cách kinh). Khi nói về lịch sử, chúng ta thường hay nói về tam hoàng ngũ đế, văn minh Trung Hoa 5000 năm, bắt đầu từ tam hoàng ngũ đế, vậy tam hoàng là ai? Có rất nhiều thuyết về tam hoàng, có người nói thế này, có người nói thế kia, còn chúng tôi nói rằng tam hoàng là Thiên hoàng Phục Hy, Địa hoàng Thần Nông, Nhân hoàng Hoàng Đế. Hoàng Đế chính là hoàng đế Viêm Hoàng, người đã khai sáng văn minh Trung Hoa 5000 năm, ngày nay những gì chúng ta ăn, mặc, chỗ ở, đồ dùng, lễ nhạc, thuyền, xe, cách tính lịch, quân binh, v.v. phần lớn đều là do Ông dẫn dắt chúng thần phát minh ra, thế nên, người Trung Quốc mới tự hào xưng bản thân mình là con cháu của Viêm Hoàng. Có câu chuyện Thần Nông một ngày nếm thử trăm loại thảo dược, phát minh y dược cho con người, dạy con người biết trồng trọt lương thực, được hậu thế tôn xưng thành Thần nông nghiệp và Thần y dược. Tam hoàng về cơ bản đều là những nhân vật bán Thần, mọi người đã biết, Phục Hy có mặt người thân rắn, Ông là ở trạng thái bán Thần. Phục Hy được xưng là đứng đầu trong tam hoàng, vị vương đầu tiên trong trăm vương, thật là vĩ đại! Ông là Thần, vậy nên ông thông hiểu đạo lý về thiên địa nhân, cái gì cũng biết, nhưng Ông gánh vác trên vai sứ mệnh khai sáng văn minh, Ông cần giúp những con người vô tri chưa có kỹ năng tăng thêm trí tuệ, có thể từ trong hiện tượng cuộc sống mà nắm vững quy luật và đạo lý của sự vật, Ông đã vì con người mà tạo ra bát quái, để người đời sau vận dụng.
Thánh nhân xưa nói: “Đạo sinh nhất, nhất sinh nhị, nhị sinh tam, tam sinh vạn vật”. Trong “Kinh Dịch” đầu tiên có thái cực, thái cực sinh lưỡng nghi, lưỡng nghi sinh tứ tượng, tứ tượng sinh bát quái. Lưỡng nghi chính là âm dương, âm dương thì mọi người đều biết, một nét ngang đại biểu cho dương, gọi là hào dương, cũng có thể nói nó là một nét liền, một nét ngang bị đứt ở giữa chính là âm, hào âm, là bị đứt đoạn. Một âm một dương có thể tổ hợp thành bốn loại tình huống, lưỡng dương là thuần dương, lưỡng âm là thuần âm, một âm một dương tổ hợp thành trong âm có dương, trong dương có âm, gọi là thiếu âm, thiếu dương, chúng ta cùng xem thái cực đồ, cá âm dương, một trắng một đen là một âm một dương, mỗi con cá lại có mắt cá, chính là trong âm có dương, trong dương có âm, đây là tình huống khi đặt lưỡng hào cạnh nhau, vậy thì nếu thêm một hào, tức là 2^3, tổ thành của bát quái, gọi là: Càn（☰）、Khảm（☵）、Cấn（☶）、Chấn（☳）、Tốn（☴）、Ly（☲）、Khôn（☷）、Đoái（☱）
Nếu chúng ta đặt ba hào dương cạnh nhau sẽ tạo thành thuần dương, chính là quẻ Càn, đặt ba hào âm cạnh nhau sẽ tạo thành thuần âm, chính là quẻ Khôn, Càn tượng trưng cho Trời, Khôn tượng trưng cho Đất, thế nên càn khôn trong “Thiên hành kiện, quân tử dĩ tự cường bất tức; Địa thế khôn, quân tử dĩ hậu đức tải vật” là xuất phát từ đó, trong bát quái có hai quẻ là quẻ Càn và quẻ Khôn, đây chẳng phải là đã có được hai quẻ rồi? Lại sinh ra tiếp sáu quẻ, trong đó có vài tình huống, ở giữa là nét liền (hào dương), trên và dưới là nét đứt (hào âm), đây là quẻ khảm ☵, khảm tượng trưng cho thủy; ly trung hư ☲, khảm trung mãn ☵, ở giữa là nét đứt, trên dưới nét liền là quẻ ly, tượng trưng cho hỏa. Còn có đoái thượng khuyết (☱), tốn hạ đoạn (☴), chấn ngưỡng vu (☳), cấn phúc oản (☶), lần lượt đại biểu cho trạch, phong, lôi, sơn, đây chính là bát quái. Tổ hợp của hai quái trong bát quái đặt chồng lên nhau tạo thành 64 quẻ.
