24 tiết khí (9): Tiểu thử và Đại thử

Tác giả: Trương Tuệ Châu – Đan Dương

[ChanhKien.org]

Tiểu thử

Tiểu thử là tiết khí thứ 11 trong 24 tiết khí, khi Mặt Trời di chuyển đến đường hoàng kinh 105° là đến tiết tiểu thử. “Thử” có nghĩa là nóng nực. Tiểu thử là tiết khí phản ánh nhiệt độ của mùa hè, biểu thị thời tiết đã rất nóng, nhưng chưa đến lúc nóng nhất, vì thế mới gọi là tiểu thử. Sách “Nguyệt lệnh thất thập nhị hậu tập giải” viết: “Tiểu thử tiết tháng sáu… nóng và nhiệt, mà nhiệt cũng phân thành đại và tiểu, đầu tháng là tiểu, giữa tháng là đại, lúc này nhiệt khí vẫn tiểu”. Sách “Quần phương phổ” viết: “Thời tiết nóng đến tiểu thử vẫn chưa đến cực điểm”, lúc này nhiệt độ tăng lên nên rất nóng nực, nhưng vẫn chưa đến cực điểm”.

Theo âm lịch, từ tiểu thử đến lập thu là 31 ngày, nên dân gian gọi là tiết “phục hạ”, tiết phục hạ phân thành sơ phục, nhị phục, tam phục. Có câu: “nhiệt tại tam phục”, đây là lúc khí dương cực vượng, nhiệt độ cao nhất trong năm. Dựa theo nguyên tắc dưỡng sinh “xuân hạ dưỡng dương” của Trung y, một số bệnh mãn tính thường phát bệnh vào lúc dương hư âm hàn của mùa đông, phần nhiều có thể thông qua việc điều dưỡng ở tiết phục hạ khiến cho bệnh chuyển biến tốt, thậm chí là khỏi hẳn. Đây chính là phương pháp mà Trung y gọi là “bệnh mùa đông, trị mùa hè”.

Đại thử

Thử nghĩa là nóng nực, vì vậy Đại thử là thời kỳ nóng nực nhất trong năm. Tiết đại thử bắt đầu vào khoảng ngày 23 hoặc ngày 24 tháng 7 (dương lịch), khi Mặt Trời di chuyển đến đường hoàng kinh 120°. Sách “Nguyệt lệnh thất thập nhị hậu tập giải” viết: Tiết tháng sáu… nóng và nhiệt, mà nhiệt cũng phân ra đại và tiểu, đầu tháng là tiểu, giữa tháng là đại, đến lúc này nhiệt khí đã đến đại”. Lúc này đúng vào tiết trung phục, đây là thời kỳ nóng nhất trong một năm.

Sách “Quản tử” viết: “Đến tiết đại thử, vạn vật phồn vinh”. Nhiều nơi ở Trung Quốc có câu ngạn ngữ “tam phục bất nhiệt, ngũ cốc bất kết”, nói lên sự liên hệ mật thiết của nhiệt độ trong thời gian này với sự sinh trưởng của các cây trồng nông nghiệp.

Tiết đại thử nóng nực là mùa hoa nhài, hoa sen nở rộ. Hương hoa nhài ngào ngạt tỏa lên người, trời càng nóng hương thơm lan tỏa càng ngào ngạt, hương thơm làm cho con người cảm thấy thanh khiết nhẹ nhàng. Hoa sen thanh cao tinh khiết, không sợ ánh mặt trời chói chang và mưa rào, sáng nở chiều thu lại, thi nhân tán thưởng hoa sen mà có câu “Ánh nhật hà hoa biệt dạng hồng” (dưới ánh mặt trời hoa sen phân ra hai màu hồng tươi tắn trong và ngoài).

Dịch từ:

https://media.zhengjian.org/media/zjbooks/chinesecalendar/11.html

https://media.zhengjian.org/media/zjbooks/chinesecalendar/12.html