Tác giả: Ngưỡng Nhạc
[ChanhKien.org]
Dương gia tướng một lòng trung liệt, đã viết nên thiên anh hùng ca ngàn năm trong chính sử, truyền kỳ và tiểu thuyết (Hạ Quỳnh Phân/ The Epoch Times)
Những ghi chép về Dương gia tướng trong chính sử đại khái giống như Phần 1 và Phần 2 đã đăng trước đây. Nguyên văn trong “Tống Sử – Liệt truyện phần 31” chưa tới 3000 chữ. Dù vậy, những câu chuyện về Dương gia tướng trong tiểu thuyết và truyền kỳ qua nhiều thế hệ lại cực kỳ sinh động và đa dạng.
Dương gia tướng trong truyền kỳ và tiểu thuyết
Vào thời Nam Tống có tiểu thuyết thoại bản (*) “Dương lệnh công” và “Ngũ Lang vi tăng” xuất hiện. Đến thời Nguyên, Minh thì có các tác phẩm tạp kịch (**) như: “Đả Vương Xu Mật”, “Hạo Thiên tháp Mạnh Lương đạo cốt”, “Bát Đại Vương khai chiếu cứu trung”, “Dương Lục Lang điều binh phá Thiên Trận” v.v. Sau đó tới năm Vạn Lịch thời nhà Minh xuất hiện hai bộ “Dương gia phủ thế đại trung dũng thông tục diễn nghĩa” (Dương gia phủ diễn nghĩa) và “Nam Bắc lưỡng Tống chí truyện”. Hiện đây là hai bản ghi chép lại các câu chuyện về Dương gia tướng hệ thống và hoàn chỉnh nhất được phát hiện, cũng là hai tác phẩm có ảnh hưởng lớn nhất đến người đời sau. Nội dung chủ yếu của hai bộ này phần lớn giống nhau, chỉ có vài điểm nhỏ khác biệt, ví như “Dương gia phủ thế đại trung dũng thông tục diễn nghĩa” có nhiều hơn “Nam Bắc lưỡng Tống chí truyện” vài chương như Dương Văn Nghiễm chinh phạt Nam man, Dương Tuyên Nương làm thống soái và Dương Hoài Ngọc đưa cả nhà lên núi Thái Hành… Tình tiết trong các câu chuyện cũng có đôi chút khác nhau.
Tổng hợp cả hai bộ sách nói trên, ngoài việc ghi chép lại về ba đời Dương gia tướng như trong chính sử, thì còn có thêm những câu chuyện về hai nhân vật lớn là Dương Tông Bảo, Dương Hoài Ngọc, còn có ghi chép về những Dương môn nữ tướng như Mục Quế Anh, Dương Bát Muội, Dương Bài Phong… Chuyện bắt đầu từ thời Tống Thái Tổ lên ngôi, ông lãnh đạo quân Tống gần như bách chiến bách thắng, nhưng lại thất bại ở Hà Đông trước Dương gia quân do Dương Nghiệp chỉ huy. Tống Thái Tổ vì thế nảy sinh lòng hâm mộ, sau này lại thành công sử dụng kế phản gián khiến nhà Bắc Hán quy hàng, Dương Nghiệp cũng cùng quy thuận Đại Tống.
Sau khi quy hàng nhà Tống, Dương Nghiệp cùng bảy người con của mình cùng tinh trung báo quốc, vì Đại Tống mà dốc hết sức lực, đánh bại quân Liêu ở Nhạn Môn Quan, thế nhưng lại gặp phải sự nghi kỵ của quyền thần trong triều là Phan Nhân Mỹ. Trong chiến dịch Bắc Phạt của Tống Thái Tông, quân Tống ra trận bất lợi, Dương Nghiệp bị bán đứng và bị bao vây ở núi Nhị Lang, cuối cùng đập đầu vào Bia Lý Lăng tự vẫn. Con cả Nhất Lang, Nhị Lang, Tam Lang, Thất Lang lần lượt vì nước hy sinh, Tứ Lang bị nước Liêu bắt làm tù binh, Ngũ Lang xuất gia làm sư, Dương gia chỉ còn lại một người là Lục Lang Dương Diên Chiêu. Ông mặc dù trở về được kinh thành, nhưng bị kẻ thù truy đuổi đến thập tử nhất sinh, cuối cùng vẫn thủy chung son sắt vì nước mà dốc hết sức lực.
Dương Diên Chiêu lần lượt thu phục Nhạc Thắng, Mạnh Lương, Tiêu Tán…mười mấy hảo hán cùng trấn thủ biên quan, một mình khôi phục lại uy danh của Dương gia tướng. Con của Diên Chiêu là Dương Tông Bảo cũng là một thiếu niên anh hùng, thu phục thành công nữ hào kiệt Mục Quế Anh. Vợ chồng hai người họ thành công đại phá được Thiên Môn Trận, lại được Ngũ Lang đã xuất gia, Tứ Lang lưu lạc ở ngoại bang giúp đỡ, cuối cùng đại phá được U Châu, chinh phục được nước Liêu.
Sau khi Dương Diên Chiêu tạ thế, nước Tây Hạ lớn mạnh lên rồi xâm phạm biên cảnh, Dương Tông Bảo không may hy sinh. Mục Quế Anh và các nữ tướng trong Dương môn cùng nhau Tây chinh, lập ra nhiều chiến công hiển hách, mà Dương Văn Nghiễm lại kế thừa chí hướng của cha mình, nam chinh bắc chiến để khôi phục lại uy danh của Dương gia tướng. Đến cuối cùng đời thứ năm của Dương gia tướng là Dương Hoài Ngọc, vì không chịu được việc hoàng đế nhiều lần nghe lời sàm tấu của gian thần, tức giận đưa cả nhà lên Thái Sơn ở ẩn không màng tới thế sự nữa. Nhìn lại lịch sử tinh trung báo quốc của Dương gia tướng, cũng chính là một đoạn lịch trình thịnh suy của vương triều Bắc Tống.
Hình tượng Dương Diên Chiêu
Dương Diên Chiêu truyền kỳ – Suối Nhất Mẫu ba lần đánh ác long (Hạ Quỳnh Phân/The Epoch Times)
So với trong chính sử, trong tiểu thuyết hình tượng các nhân vật lại càng được miêu tả hoàn chỉnh hơn. Lấy nhân vật chủ chốt trong Dương gia tướng là Dương Diên Chiêu làm ví dụ, trong chính sử, Dương Diên Chiêu không chỉ anh dũng thiện chiến, làm người cũng khẳng khái vô tư, đồ được ban thưởng ông đều dùng để úy lạo quân đội, chưa từng đòi hỏi gì cho gia đình. Ông dù là tướng thống lĩnh quân đội một phương, nhưng ra ngoài chỉ ăn mặc như quan quân bình thường. Ông hiệu lệnh nghiêm minh, có thể cùng quân lính đồng cam cộng khổ, gặp quân địch thì lúc nào cũng xung phong đi đầu, khi chiến thắng thì công lao đều nhường cho thuộc hạ. Trong ghi chép của tiểu thuyết thì được miêu tả theo lối ký sự, thuật lại hành trình cả đời ông trải qua muôn vàn ma nạn, dùng hình thức kể chuyện để thể hiện những phẩm chất phi thường của ông:
Chịu đựng nhẫn nhục, đi vào chỗ chết để tìm đường sống
Dương Diên Chiêu và cha mình quy thuận triều Tống không lâu thì gặp phải đại chiến Tống – Liêu (Khiết Đan), quân Tống rơi vào hoàn cảnh xấu. Dương Diên Chiêu cùng phụ thân và các huynh đệ cùng nhau kháng Liêu, thế nhưng lại bị gian thần Phan Nhân Mỹ hãm hại, các huynh đệ hy sinh gần hết, phụ thân cũng đập đầu vào Bia Lý Lăng tự vẫn ở Lang Nha Cốc. Dương Diên Chiêu trên đường về kinh báo cáo thì bị kẻ thù đuổi giết, cuối cùng với sự trợ giúp của tể tướng Khấu Chuẩn và Bát Hiền Vương mà báo được mối thù. Tuy nhiên sau Phan Nhân Mỹ, triều đình còn có gian tế của nước Liêu là Vương Khâm không ngừng bày mưu hãm hại nhà họ Dương, nhưng Dương Diên Chiêu lần lượt vượt qua các khảo nghiệm đi vào chỗ chết để tìm đường sống.
Chiến thắng không giành công lao – Uy phong của đại tướng
Diên Chiêu lúc đầu vì tự tiện rời bỏ quân đội mà bị lưu đày tới Trịnh Châu. Sau đó Tiêu Thái Hậu của nước Liêu muốn tỉ võ để kiểm nghiệm sức mạnh của triều Tống. Dương Diên Chiêu lại lần nữa dẫn theo hai người em gái đến Tấn Dương để tỉ võ với quân Liêu, thắng được địch mạnh, khiến quân Liêu không dám khinh địch mà khai chiến. Sau đó hoàng đế Chân Tông ban cho ông chức Tiết Độ Sứ, nhưng ông khéo léo từ chối, chỉ nhận một chức vị thấp kém hơn là Tuần kiểm ở Giai Sơn Trại, chỉ vì Giai Sơn là nơi hiểm địa mỗi khi nước Liêu tiến vào Trung Nguyên. Tại đây Dương Diên Chiêu thu phục các lộ hào kiệt như Mạnh Lương, Tiêu Tán, Nhạc Thắng…, khiến họ hết lòng bái phục, cùng dốc hết sức lực chống lại quân Liêu. Trong các truyện kể Dương Diên Chiêu cũng không ít lần ngâm thơ, làm câu đối, rõ ràng muốn làm nổi bật Dương Diên Chiêu là một đại tướng văn võ song toàn – điều này khác với trong chính sử nói ông không giỏi văn thư.
Không kể đến hiềm khích trước đây, lấy đại nghĩa quốc gia làm trọng
Trong lúc Dương Diên Chiêu dẫn quân đến tiền tuyến kháng Liêu, gian thần Tạ Kim Ngô lại phá hoại ở hậu phương, hắn lập kế hãm hại nhà họ Dương, còn muốn đập bỏ Lầu Thiên Ba. Dương Diên Chiêu, vì để cứu người nhà đã lén vượt qua Tam Quan. Trên đường đi, Tiêu Tán vì ông mà giết cả nhà Tạ Kim Ngô. Dương Diên Chiêu vì liên lụy mà bị đày tới Nhữ Châu. Sau đó lại một lần nữa bị buộc phải giả chết để che giấu danh tính. Nhưng đến lúc Chân Tông bị quân Liêu vây khốn ở Đồng Thai, ông cảm thấy việc nghĩa trước mặt, không thể chối từ, liền tới Ngụy Châu cứu nguy. Chân Tông khen ngợi ông là: “Khanh lo cho nước cho dân, đúng là bề tôi của xã tắc rồi!” Cuối cùng ông cùng con trai Dương Tông Bảo, con dâu Mục Quế Anh… đại phá Thiên Môn Trận, lại dẫn quân tới Phi Long Cốc cứu được mười viên đại thần, cuối cùng đại phá thành U Châu, chinh phục hoàn toàn nước Liêu, biến nguy thành an cho nhà Tống.
Dương Diên Chiêu trong truyện kể dân gian còn mang thêm sắc thái thần kỳ. Bối cảnh xuất thân của ông và tình tiết của các câu chuyện có rất nhiều phiên bản, nhưng đại thể giống với những gì được kể trong hai bộ tiểu thuyết “Dương gia tướng diễn nghĩa” và “Nam Bắc lưỡng Tống chí truyện”, chỉ là tăng thêm rất nhiều màu sắc thần thoại.
Khi còn nhỏ, Dương Diên Chiêu theo cha mình là Dương Nghiệp, một viên quan của nhà Bắc Hán, đi chiến đấu ở Nhạn Môn Quan, nhiều lần đánh bại quân Liêu. Khi Tống Thái Tổ Triệu Khuông Dận dẫn đại quân chinh phục nhà Bắc Hán, ông cảm thán trước sự thần dũng của vị tiểu tướng thiếu niên. Dương Diên Chiêu xem đúng thiên thời, lấy thủy kế đánh bại 20 vạn đại quân của Thái Tổ, đánh bại các đại tướng như Phan Nhân Mỹ, Tào Bân, Vương Toàn Tiết… Sau này Dương Nghiệp quy thuận triều Tống, Dương Diên Chiêu cũng như vậy dốc sức vì Đại Tống, ở Đồng Thai thành công cứu được Tống Thái Tông Triệu Quang Nghĩa và Sài quận chúa đang bị tướng Liêu bắt giữ, vì vậy khiến quận chúa xao xuyến, lấy được nàng làm vợ.
Sau này, Dương Diên Chiêu trải qua trận chiến ở Kim Sa Than, được phong làm nguyên soái Tam Quan, bảo vệ biên giới phía Bắc. Ở nơi này ông trăm trận trăm thắng mấy chục năm, để lại vô số truyền kì:
Trong truyện “Bảo vệ Phật Pháp, múa võ đẩy lùi quân địch”, Dương Diên Chiêu vất vả chiến đấu bảo vệ thành Hùng Châu, trong hoàn cảnh khó khăn ông mấy ngày không ăn, cầu xin Thần Phật trợ giúp, cuối cùng Thần tích xuất hiện đánh bại quân Liêu.
Trong truyện “Trận Bối Thủy đánh bại Hàn Xương”, Dương Diên Chiêu tái hiện lại trận Bối Thủy của Binh tiên Hàn Tín, đánh bại mấy vạn đại quân của Hàn Xương.
Trong truyện “Ba lần chiến ác long ở suối Nhất Mẫu”, dưới sự thỉnh cầu của người dân, Dương Diên Chiêu lấy sức mình trảm yêu trừ ma, tiêu diệt con ác long đang làm hại dân chúng.
Trong truyện “Đấu cờ ở bàn cờ đá, ba mũi tên đẩy lùi quân Liêu”, Dương Diên Chiêu thể hiện sự thông minh tài trí, không phí một binh một tốt vẫn đẩy lùi được đại quân của nước Liêu.
Trong truyện “Tiêu Tán dùng diệu kế cứu dân”, ông dùng trí lợi dụng “Ác danh” lỗ mãng của Tiêu Tán, giải cứu những bách tính phạm tội chưa đến mức phải chết.
Trong truyện “Vọng Nhi Sơn”, Dương Diên Chiêu trong lúc khốn đốn, niệm đầu tiên vẫn là sự an nguy của dân chúng.
Trong truyện “Đại phá Thiên Môn Trận”, Dương Diên Chiêu lấy đại cục làm trọng, tự nguyện nhường vị trí thống soái cho Mục Quế Anh, để nàng phát huy sở trường đánh bại quân Liêu.
Hai câu chuyện tình cảm vừa hài hước vừa quanh co trong “Nhân duyên định mệnh trong thời loạn thế” và “Dương Tông Bảo lần đầu gặp Mục Quế Anh” kể về chuyện nữ nhi tình trường của các nhân vật anh hùng truyền kỳ với nhiệt huyết dâng trào, khiến cho toàn bộ truyền thuyết về Dương gia tướng càng hoàn chỉnh và gần gũi với người dân hơn.
Tư liệu tham khảo:
“Dương gia tướng cố sự khảo tín lục” – Dư Gia Tích, xuất bản năm 1945
“Dương gia phủ thế đại trung dũng thông tục diễn nghĩa” – Tác giả ẩn danh thời nhà Minh, Tần Hoài Mặc Khách duyệt lại
“Lưỡng Tống chí truyện” – Hùng Đại Mộc thời nhà Minh, Tần Hoài Mặc Khách duyệt lại
“Dương gia tướng Mục Quế Anh truyền thuyết” – Nhà xuất bản Mỹ thuật Nhiếp ảnh Bắc Kinh – Xuất bản năm 2015 – Cao Tuyết Tùng chỉnh lý
“Dương gia tướng ngoại truyện” – Nhà xuất bản Thiếu niên Nhi đồng Hà Bắc – Xuất bản năm 1986 – Triệu Vân Nhạn sưu tập chỉnh lý.
Ghi chú:
(*) Thoại bản: một hình thức tiểu thuyết Bạch thoại phát triển từ thời Tống, chủ yếu kể chuyện lịch sử và đời sống xã hội đương thời, thường dùng làm cốt truyện cho các nghệ nhân sau này.
(**) Tạp kịch: một hình thức biểu diễn hài kịch thời Tống, thời Nguyên phát triển thành hí khúc, mỗi vở có bốn màn chính, đôi khi phần mở đầu hoặc giữa các màn có phần đệm. Mỗi màn dùng lời thoại và bắc khúc cùng vần cùng điệu. Lưu hành chủ yếu ở Đại đô (Bắc Kinh ngày nay). Thời Minh Thanh cũng có tạp kịch, nhưng mỗi vở không hạn chế chỉ có bốn màn.
