Thần thoại hỗn loạn và tư tưởng triết học truyền thống (Phần 3)

Tác giả: Arnaud H

[ChanhKien.org]

Đương nhiên, ở đây viết rất đơn giản, nhưng trên thực tế tiến trình lịch sử cụ thể vô cùng phức tạp. Chỉ dựa trên danh sách các cuộc chiến lớn nhỏ đủ kiểu, liên tiếp không ngớt, thì cũng đủ làm người ta hoa cả mắt. Bất kể từ vị trí địa lý, hình thái xã hội, cơ cấu kinh tế hay rất nhiều phương diện khác, đều có thể phân tích được những lý do bên ngoài dẫn đến sự suy tàn của Hy Lạp cổ đại, nhưng tất cả đều gắn liền với lòng người. Trong lịch sử, có rất nhiều ví dụ về lòng người bị ma biến, dẫn đến phán đoán và quyết sách sai lầm, cuối cùng dẫn đến hủy diệt. Vì vậy, người Hy Lạp cổ đại tưởng chừng như bị người La Mã cổ đại đánh bại, nhưng đằng sau biểu hiện bề ngoài đó, nó cũng phản ánh Thiên ý: sự sa đọa dẫn đến diệt vong.

Thần thoại La Mã không có nhiều câu chuyện và truyền thuyết kỳ lạ như thần thoại Hy Lạp, đặc biệt là ở thời kỳ đầu. Trong những ngày đầu của nền văn minh La Mã cổ đại, các vị Thần nguyên thủy không có trải nghiệm cá nhân, không có hôn nhân và con cái. Họ không giống các vị Thần Hy Lạp chút nào, các vị Thần La Mã thời kỳ đầu chỉ thể hiện Thần tính trong trạng thái tĩnh, mà không có hành vi hay tính cách được nhân cách hóa như trong thần thoại Hy Lạp, bởi vậy không có nhiều ghi chép về hoạt động của họ, điều này khiến người thời ngày nay hiểu biết tương đối ít về thần thoại La Mã.

Khi người La Mã thôn tính đất đai của Hy Lạp cổ đại, họ đã tiếp thu nền văn minh do Hy Lạp để lại, vì vậy, trong quá trình dần dần hội nhập văn hóa, người ta quen dùng các vị Thần La Mã đối ứng với các vị Thần Hy Lạp, do đó các vị Thần Hy Lạp sau này và các vị Thần La Mã lẫn lộn với nhau, nên có tình trạng cùng một vị Thần nhưng tên lại được phiên dịch ra thành hai tên khác nhau.

Với sự phát triển của lịch sử và sự hội nhập không ngừng của các dân tộc và văn hóa, người La Mã cổ đại ngày càng chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi văn hóa Hy Lạp, và dần dần họ biên tạo ra những câu chuyện… Theo quy luật “thành, trụ, hoại, diệt”, La Mã cổ đại cũng tất yếu đi vào suy vong. Khi những tư tưởng bại hoại trở thành phong tục dân gian, hoặc thậm chí là các hình thức tôn giáo, thì sức tàn phá đạo đức của chúng thật đáng kinh ngạc. Ví dụ, Lễ Ma men “Bacchanalia” được truyền từ Hy Lạp đến La Mã, đã nhanh chóng biến thành một lễ hội ma quỷ với chủ đạo là uống rượu say và loạn dâm, vậy mà lễ hội này lại được mang danh nghĩa “thần thánh”. Cho dù sau đó nó đã bị cấm bởi các quan chức La Mã vào năm 186 trước Công nguyên, nhưng nó vẫn hoạt động bí mật trong một thời gian dài.

Tuy nhiên, cho dù cái tên nghe mỹ miều đến đâu, ngay cả mang danh nghĩa của “Thần”, thì những thứ hủ bại sẽ không tồn tại được lâu, thậm chí sẽ bị Trời giáng tai họa. Bài viết “Diễn giải mỹ thuật trong hai trăm năm sau thời kỳ Phục hưng” đã trích dẫn các ví dụ về sự hủy diệt hoàn toàn của Pompeii do băng hoại đạo đức, vì vậy chúng tôi sẽ không nhắc lại chúng trong bài viết này.

Mặc dù nội dung ở đây nói về sự suy tàn của văn hóa, nhưng trên thực tế, văn hóa của nhân loại là có tồn tại âm và dương, có chính có phụ. Phần sau chúng ta sẽ nói về một số phần tích cực và tươi sáng của văn hóa Hy Lạp cổ đại, tuy nhiên bản thân văn hóa nhân loại là sự pha trộn giữa tích cực và tiêu cực, khiến cho các thế hệ sau khó phân biệt giữa thiện và ác.

Nhiều bộ phận trong nền văn hóa Hy Lạp bị biến chất và đã thực sự gây ảnh hưởng tiêu cực tới con người. Hy Lạp cổ đại thời kỳ cuối đã bị huỷ diệt do đạo đức bại hoại, nhưng việc các quốc gia của nền văn minh Hy Lạp cổ đại rời khỏi vũ đài lịch sử không có nghĩa là nền văn hóa đó bị tuyệt diệt. Sức sống của nó vẫn ngoan cường như cỏ dại, vẫn khởi tác dụng trong lịch sử nhân loại, thậm chí kéo dài đến ngày nay.

Có thể thấy trong lịch sử, những tư tưởng mà người La Mã cổ đại coi đó là tư tưởng của kẻ thù và muốn tiêu diệt nó, nhưng sau khi đánh bại Hy Lạp, họ dần dần chấp nhận nó vì sự phong phú đa dạng của nó. Cơ Đốc giáo cổ đại coi tư tưởng Hy Lạp là tà giáo, dị giáo, và muốn tiêu diệt nó, nhưng một số nội dung tích cực trong văn hóa Hy Lạp cổ đại được gắn với các lý thuyết tôn giáo, thậm chí trở thành một phần của Thần học. Sau Cải cách tôn giáo, nhiều giáo phái nhắc lại rằng các giáo lý nên được thanh lọc, và những thứ không có trong Cơ Đốc giáo nên bị loại bỏ. Nhưng nó đã kết hợp chặt chẽ với nhau và liên quan chặt chẽ đến văn hóa, nghệ thuật, triết học, khoa học, chính trị và nhiều phạm trù khác. Cho đến ngày nay, nó vẫn có mối liên hệ mật thiết với hình thái chính trị, hệ thống kinh tế, khái niệm nhân văn và nền tảng văn minh và những sự việc cụ thể khác không tiện nói thêm. Ngay cả những người ủng hộ đồng tính luyến ái, giải phóng tình dục, loạn luân và các lối sống khác trong xã hội cũng có thể truy ngược lại thời Hy Lạp, họ cho rằng đó là “truyền thống” được lưu truyền từ thời cổ đại, và nhiều quốc gia đã thông qua luật pháp để bảo vệ nó…

Được tài trợ bởi Giáo hoàng Pius PP. VI, bức tượng bán thân của thần Zeus được khai quật ở Otricoli vào năm 1775. Trong nhiều thế kỷ, Giáo hội Công giáo đã thu thập được một số lượng lớn các kho tàng di tích văn hóa ngoại giáo, tượng bán thân này hiện nằm trong Bảo tàng Vatican. (Hình ảnh sưu tầm trên mạng internet)

Trên thực tế, nếu xem xét kỹ những tác phẩm kinh điển được truyền lại từ thời Hy Lạp cổ đại cho đến nay, chúng ta sẽ thấy có nhiều học giả và triết gia Hy Lạp cổ đại rất bất bình với những câu chuyện thần thoại hỗn loạn thời bấy giờ. Ví dụ, Xenophanes, một nhà triết học và nhà thơ nổi tiếng vào thế kỷ thứ sáu trước Công nguyên, rất phản cảm vớt việc các nhà thơ và nhà viết kịch chuyển thể thần thoại, ông cho rằng họ đang báng bổ các vị Thần và bịa ra những câu chuyện dối trá xúc phạm các vị Thần. Một thế kỷ sau vào thời Thánh Socrates, qua cuốn “Cộng hoà” (Republic) và các tác phẩm khác do Plato học trò của ông để lại, có thể thấy họ có thái độ phê bình khá kín đáo đối với các tác phẩm thơ của Homer.

Đương nhiên, cần nói rõ rằng bài viết này chỉ mô tả lại diễn biến bề mặt văn hóa từ lý luận thông thường, nhưng thực tế bất cứ sự việc bề mặt nào cũng có nguồn gốc cơ bản và nguyên nhân sâu xa. Vì vậy, về bộ mặt thật của lịch sử, bao gồm chi tiết cụ thể của những nhân vật lịch sử thời kỳ nhân – Thần đồng tại, một số điều khó có thể giải thích đầy đủ trong thời kỳ đa văn hóa và phức tạp này, và một số điều không tiện để đưa ra nhận xét tùy tiện vào lúc này. Có lẽ phải đến tương lai khi màn sương mù tan hết thì sự thật của lịch sử mới thực sự được phơi bày trước nhân loại.

(Còn tiếp)

Dịch từ: http://www.zhengjian.org/node/268063