“Trời tròn và đất vuông” là vũ trụ quan của Trung Quốc cổ đại

[ChanhKien.org]

“Trời tròn và đất vuông” thuộc về “Thuyết Cái Thiên” trong nội dung vũ trụ quan của Trung Quốc cổ đại. Có ba loại vũ trụ quan chủ yếu vào thời Trung Quốc cổ đại: thuyết Cái Thiên, thuyết Hồn Thiên và thuyết Tuyên Dạ.

Thuyết Hồn Thiên: Thuyết này chủ trương kiến giải Trái Đất là một hình cầu, bên ngoài được bao quanh bởi một vòm trời hình cầu, Trái Đất nổi trên mặt nước ở bên trong vòm trời. Học thuyết Hồn Thiên khởi nguồn từ thời Chiến Quốc, lý thuyết sơ khai nhất của Hồn Thiên cho rằng vòm trời hình cầu bên trong chứa đầy ắp nước, mặt đất nổi trên mặt nước, một nửa bầu trời ở phía trên mặt đất và một nửa bầu trời ở phía dưới mặt đất. Mặt Trời, Mặt Trăng và các ngôi sao nổi lơ lửng trên lớp vỏ của vòm trời và hàng ngày toàn bộ xoay chuyển theo bầu trời. Nhà thiên văn học Trương Hằng thời Hán, đã giảng giải trong “Hồn Thiên Cầu Đồ Chú”: “Toàn thể bầu trời tựa như quả trứng gà, bầu trời tròn đầy như viên đạn; Trái Đất như lòng đỏ trứng gà, một mình nằm ở bên trong; bầu trời lớn và Trái Đất nhỏ. Bên trong bầu trời có nước, bầu trời bao bọc Trái Đất, giống như lớp vỏ bọc lòng đỏ trứng. Trời và đất đều nhờ vào khí mà đứng vững, mà nổi lên mặt nước”.

Thuyết Tuyên Dạ: Chủ trương lý giải rằng “Mặt Trời, Mặt Trăng và các ngôi sao nổi một cách tự nhiên, sinh từ trong hư không, dừng hay chuyển động đều là do khí quyết định”. Sáng tạo ra lý luận rằng các thiên thể nổi trong thể khí; và trong quá trình phát triển thêm một bước nữa, nó cho rằng ngay cả bản thân các thiên thể, bao gồm cả các vì sao xa xôi và dải Ngân Hà đều là từ thể khí tổ hợp thành.

Thuyết Cái Thiên: Xuất hiện vào cuối thời nhà Ân, đầu thời nhà Chu. Lập luận chủ yếu chính là: trời ở trên, đất ở dưới và trời là một cái chụp hình bán cầu rộng lớn. Hai câu “Trời như mái vòm, bao trùm tứ phương” trong bài dân ca “Sắc Lặc Ca” thời Nam Bắc triều đúng là lời giải thích trực quan về thuyết Cái Thiên. Về thuyết Cái Thiên có tổng cộng hai loại, loại thứ nhất là thuyết “Trời tròn đất vuông”. “Tấn thư Thiên Văn chí” chép rằng: “Trời tròn như cái lọng, đất vuông như bàn cờ”. Loại thuyết thứ hai sửa quan điểm mặt đất hình vuông thành mặt đất hình vòm; trong “Tấn thư – Thiên Văn chí” nói rằng “Trời tựa như cái nón lá, đất như con thuyền úp ngược”. Vào thời điểm này, ý tưởng về trái đất hình vòm đã được hình thành, đặt định cơ sở cho sự nhận thức về Trái Đất hình cầu sau này.

Dịch từ: https://www.zhengjian.org/node/284116