[ChanhKien.org]
Tấm hình từ kính viễn vọng Hubble cho thấy hình ảnh thiên hà xoắn ốc UGC 11397. Theo: ESA/Hubble & NASA, M. J. Koss, A. J. Barth
Ánh sáng mà kính viễn vọng không gian Hubble của Cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ NASA thu thập để chụp tấm hình này đã truyền tới kính viễn vọng sau hành trình 250 triệu năm. Nguồn gốc của nó đến từ thiên hà xoắn ốc UGC 11397, nằm trong chòm sao Lyra (Thiên Cầm). Thoạt nhìn, UGC 11397 trông có vẻ như một thiên hà xoắn ốc cỡ trung bình với hai cánh tay xoắn ốc duyên dáng, được chiếu sáng bởi rất nhiều ngôi sao và định hình nhờ các đám mây bụi tối và hỗn độn.
Điểm khác biệt giữa UGC 11397 và một thiên hà xoắn ốc thông thường là ở phần trung tâm của nó, nơi có một hố đen siêu khổng lồ chứa khối lượng gấp 174 triệu lần Mặt Trời đang ngày càng lớn dần. Khi hố đen cuốn theo khí, bụi hay thậm chí toàn bộ các ngôi sao từ khu vực xung quanh, khối vật chất bị tiêu hủy này sẽ nóng lên và tạo ra một màn trình diễn ánh sáng vũ trụ tuyệt đẹp.
Vật chất bị hút vào trong hố đen này sẽ phát ra dải ánh sáng từ tia gamma cho đến sóng vô tuyến radio, có thể sáng bừng lên hoặc mờ dần đi mà không có dấu hiệu báo trước. Tuy nhiên, trong một vài thiên hà, bao gồm cả UGC 11397, các đám mây bụi dày đặc thường che khuất hoạt động năng lượng cao này khỏi tầm nhìn của ánh sáng quang học (1).
Dù vậy, sự phát triển liên tục của hố đen UGC 11397 vẫn được phát hiện thông qua bức xạ X-quang mạnh mẽ – một loại ánh sáng cao năng lượng có thể xuyên qua lớp bụi xung quanh. Điều này khiến các nhà thiên văn học xếp nó vào nhóm thiên hà Seyfert loại 2, một loại thiên hà hoạt động có vùng trung tâm không thể quan sát được bằng ánh sáng khả kiến (2) do bị một đám mây bụi và khí có hình bánh donut che khuất.
Khi sử dụng kính Hubble, các nhà nghiên cứu sẽ tìm hiểu hàng trăm thiên hà giống như UGC 11397, có chứa hố đen siêu khổng lồ đang tăng khối lượng. Các quan sát từ Hubble sẽ giúp các nhà nghiên cứu đo được khối lượng của các hố đen siêu khổng lồ lân cận, hiểu cách thức hố đen phát triển trong giai đoạn đầu của lịch sử vũ trụ, thậm chí có thể nghiên cứu sự hình thành của các ngôi sao trong điều kiện môi trường khắc nghiệt tại trung tâm một thiên hà.
Ghi chú:
(1) Ánh sáng quang học: là phần ánh sáng trong phổ điện từ mà các thiết bị quang học như kính hiển vi, kính viễn vọng, máy ảnh, v.v. có thể phát hiện hoặc sử dụng.
(2) Ánh sáng khả kiến: là ánh sáng mà mắt người có thể phát hiện, gồm vô số các màu biến thiên liên tục từ đỏ đến tím như màu của cầu vồng. Nó nằm trong khoảng bước sóng 400–700 nanomet trong phổ điện từ.
Dịch từ: https://science.nasa.gov/missions/hubble/hubble-captures-an-active-galactic-center/ ; https://www.zhengjian.org/node/297491