Michael Wing đưa tin
[ChanhKien.org]
Quan sát mưa sao băng tháng 6 vừa mạo hiểm lại vừa hấp dẫn.
Vào tháng đầu tiên của mùa hè luôn có hai trận mưa sao băng xuất hiện, nếu may mắn chúng ta có thể chứng kiến một màn pháo hoa sao băng ngoạn mục từ một trong hai trận mưa này.
Trận mưa sao băng còn lại cũng sẽ rất cuốn hút, vì nó chỉ xuất hiện vào ban ngày, và vì quá gần Mặt Trời nên chưa ai có thể thấy được toàn cảnh của nó. Dẫu vậy, thỉnh thoảng vẫn có thể bắt gặp vài vệt sao băng lóe lên trên đường chân trời vào ban đêm.
Nhưng nhờ công nghệ mới ngày nay, chúng ta có thể trông thấy nhiều hơn thế.
Mưa sao băng Bạch Dương (Arietids)
Xuất hiện đầu tiên là mưa sao băng Bạch Dương, nó sẽ đạt đỉnh điểm vào khoảng ngày 7/6, nhưng thực tế nó kéo dài từ cuối tháng 5 tới đầu tháng 7. Nó được mệnh danh là trận mưa sao băng ban ngày mạnh nhất, nhưng ánh sáng Mặt Trời khiến người ta gần như không thể nhìn thấy nó.
Dù khó quan sát được, trận mưa sao băng này vẫn duy trì mật độ khoảng 60 sao băng mỗi giờ. Chỉ có một số lượng rất nhỏ sao băng có thể nhìn thấy được vào lúc chạng vạng trước bình minh, vậy nên đây là một cách để quan sát nó.
Sao băng thực chất là bụi vũ trụ và khí đông lạnh trôi theo những quỹ đạo khổng lồ. Hiện tượng sao băng xuất hiện khi Trái Đất va chạm với dòng mảnh vụn trên quỹ đạo này - điều này xảy ra vào cùng một thời điểm mỗi năm.
Do các sao băng di chuyển trên quỹ đạo ổn định nên có thể dự đoán được, chúng luôn xuất hiện tại cùng một vị trí trên bầu trời Trái Đất. Vị trí này được gọi là “điểm phát xạ”, và với mưa sao băng Bạch Dương, điểm phát xạ nằm chính xác ở bán cầu ban ngày của chúng ta, trong chòm sao Bạch Dương. Do đó, nó có tên gọi là mưa sao băng Bạch Dương.
Điểm phát xạ của mưa sao băng Bạch Dương nằm trong chòm sao Bạch Dương. (Theo The Epoch Times, Shutterstock)
Mặc dù mưa sao băng Bạch Dương chủ yếu diễn ra vào ban ngày, nhưng điểm phát xạ của nó sẽ hơi nhô lên trên đường chân trời phía đông trước khi Mặt Trời mọc, vì vậy chúng ta vẫn có thể nhìn thấy một số ít sao băng. Do điểm phát xạ chỉ cách Mặt Trời 30 độ, nên thời gian quan sát tốt nhất là vào lúc tảng sáng, khi Mặt Trời vẫn còn ở dưới đường chân trời từ 12 đến 18 độ, trời dường như vẫn là ban đêm.
Đáng tiếc rằng người quan sát có thể chỉ nhìn thấy một sao băng mỗi giờ, hoặc thậm chí ít hơn thế.
Tuy nhiên, những sao băng ban ngày không thể nhìn thấy bằng mắt thường này lại được phát hiện qua radar và tín hiệu vô tuyến. Các nhà thiên văn học phát hiện rằng, trên thực tế, tần suất xuất hiện của mưa sao băng Bạch Dương có thể đạt 60 đến 200 sao băng mỗi giờ. Thông qua cổng thông tin mưa sao băng của NASA, mọi người đều có thể quan sát trực tiếp mưa sao băng Bạch Dương ngay tại nhà.
Mưa sao băng Mục Phu (Bootids)
Trận mưa sao băng thứ hai là Mục Phu, nó phong phú hơn nhưng lại không có tính quy luật. Thông thường, nó khá yếu, nhưng đôi khi có thể bùng phát mạnh mẽ khi va chạm với Trái Đất, dù hiếm khi xảy ra.
Mưa sao băng Mục Phu mặc dù số lượng không ổn định nhưng vẫn rất đúng giờ. Dòng bụi của nó hằng năm gặp Trái Đất từ cuối tháng 6 đến đầu tháng 7, đạt cực điểm vào khoảng ngày 27/6.
Nhìn về phía chòm sao Mục Phu ta có thể tìm thấy điểm phát xạ của nó. Không giống như điểm phát xạ của mưa sao băng Bạch Dương, điểm phát xạ của mưa sao băng Mục Phu xuất hiện vào ban đêm — rất lý tưởng cho việc quan sát sao băng.
Tuy nhiên, đừng chỉ chăm chăm nhìn vào điểm phát xạ mà hy vọng sẽ thấy được sao băng, vì những vệt sáng này sẽ được quan sát rõ nhất từ mặt bên với góc nghiêng ⅔ độ. Chúng tỏa ra từ điểm phát xạ, nên hãy tìm kiếm sao băng từ toàn bộ vùng trời xung quanh.
Điểm phát xạ của mưa sao băng Mục Phu nằm ở chòm sao Mục Phu. (Theo The Epoch Times, Shutterstock)
Vấn đề lớn nhất khi quan sát mưa sao băng Mục Phu là chúng thường chỉ xuất hiện một đến hai sao băng mỗi giờ. Nhưng vẫn đáng để chúng ta quan sát trận mưa sao băng hàng năm này vì thỉnh thoảng chúng xuất hiện với số lượng lớn. Mỗi lần như vậy, mỗi giờ chúng ta có thể nhìn thấy 100 sao băng Mục Phu hoặc nhiều hơn thế.
Điều khiến các nhà thiên văn ngạc nhiên là vào ngày 27/6/1998, tại chòm sao Mục Phu, trong suốt 7 giờ đồng hồ đã lóe lên những vệt sao băng với tần suất 100 sao băng mỗi giờ. Những đợt bùng phát lớn tương tự đã xuất hiện vào các năm 1916, 1921 và 1927. Bạn sẽ không bao giờ biết lần phát nổ lớn tiếp theo sẽ đến khi nào.
Điểm lại lịch sử của mưa sao băng Bạch Dương và mưa sao băng Mục Phu
Nhìn lại lịch sử xuất hiện của mưa sao băng Bạch Dương, các nhà thiên văn học tại Ngân hàng Jodrell nước Anh, đã lần đầu phát hiện ra chúng vào năm 1947 thông qua tín hiệu radar phản xạ. Cho đến năm 1986, Don Machholz mới tìm ra được thiên thể mẹ của chúng — sao chổi 96P/Machholz. Sao chổi này có liên quan đến tám trận mưa sao băng khác và một số tiểu hành tinh.
Lần gần nhất sao chổi này tiếp cận Mặt Trời là vào ngày 31/1/2023, và lần quay trở lại tiếp theo sẽ là vào ngày 12/5/2028. Quỹ đạo của nó cắt ngang qua đường nối giữa Mặt Trời với mặt sáng của Trái Đất, vì vậy các trận mưa sao băng của nó cũng xuất hiện vào ban ngày — đó là lý do vì sao chúng ta khó có thể nhìn thấy chúng.
Đối với mưa sao băng Mục Phu, thiên thể mẹ của nó là sao chổi 7P/Pons-Winnecke — một sao chổi khác biệt không giống bình thường. Các nhà thiên văn học mô tả đuôi bụi của nó có dạng “kết tụ”, điều này lý giải những lần bùng phát đột ngột của mưa sao băng Mục Phu.
Sao chổi 7P/Pons-Winnecke được phát hiện lần đầu tiên bởi nhà thiên văn học người Pháp Jean-Louis Pons vào ngày 12/6/1819, và lần thứ hai bởi nhà thiên văn học người Đức Friedrich Winnecke vào ngày 9/3/1858.
Sao chổi này mất khoảng 6,37 năm để hoàn thành một chu kỳ quanh Mặt Trời, khởi đầu hành trình từ phía ngoài quỹ đạo của Sao Mộc. Lần gần nhất nó xuất hiện gần Mặt Trời là vào tháng 5/2021, và lần kế tiếp sẽ vào tháng 8/2027.
Bản gốc “2 Oddball Meteor Showers Will Occur in June, Ushering in Summer” đăng trên trang web tiếng Anh của tờ The Epoch Times.
(Theo The Epoch Times)