Tài liệu giảng dạy Văn hóa sơ cấp – Đệ tử quy (14)
Ban biên tập tài liệu giảng dạy Văn hóa Chánh Kiến
[ChanhKien.org]
Nguyên văn:
衣貴(1)潔(2)，不貴華(3)；上(4)循分(5)，下(6)稱家(7)。
對飲食 ，勿揀擇(8)；適(9)可止，勿過則(10)。
年方少(11)，勿飲酒；飲酒醉，最為醜(12)。
Bính âm:
衣(yī) 貴(guì) 潔(jié)， 不(bú) 貴(guì) 華(huá)；
上(shàng) 循(xún) 分(fèn)， 下(xià) 稱(chèng) 家(jiā)。
對(duì) 飲(yǐn) 食(shí) ， 勿(wù) 揀(jiǎn) 擇(zé)；
適(shì) 可(kě) 止(zhǐ)， 勿(wù) 過(guò) 則(zé)。
年(nián) 方(fāng) 少(shào)， 勿(wù) 飲(yǐn) 酒(jiǔ)；
飲(yǐn) 酒(jiǔ) 醉(zuì)， 最(zuì) 為(wéi) 醜(chǒu)。
Chú âm:
衣(ㄧ) 貴(ㄍㄨㄟˋ) 潔(ㄐㄧㄝˊ)，不(ㄅㄨˊ) 貴(ㄍㄨㄟˋ) 華(ㄏㄨㄚˊ)；
上(ㄕㄤˋ) 循(ㄒㄩㄣˊ) 分(ㄈㄣˋ)，下(ㄒㄧㄚˋ) 稱(ㄔㄥˋ) 家(ㄐㄧㄚ)。
對(ㄉㄨㄟˋ) 飲(ㄧㄣˇ) 食(ㄕˊ)， 勿(ㄨˋ) 揀(ㄐㄧㄢˇ) 擇(ㄗㄜˊ)；
適(ㄕˊ) 可(ㄎㄜˇ) 止(ㄓˇ)， 勿(ㄨˋ) 過(ㄍㄨㄛˋ) 則(ㄗㄜˊ)。
年(ㄋㄧㄢˊ) 方(ㄈㄤ) 少(ㄕㄠˋ)， 勿(ㄨˋ) 飲(ㄧㄣˇ) 酒(ㄐㄧㄡˇ)；
飲(ㄧㄣˇ) 酒(ㄐㄧㄡˇ) 醉(ㄗㄨㄟˋ)，最(ㄗㄨㄟˋ) 為(ㄨㄟˊ) 醜(ㄔㄡˇ)。
Âm Hán Việt:
Y quý khiết, bất quý hoa; thượng tuần phân, hạ xứng gia.
Đối ẩm thực, vật giản trạch; thích khả chỉ, vật quá tắc.
Niên phương thiếu, vật ẩm tửu; ẩm tửu túy, tối vi xú.
Lời dịch:
Áo trọng sạch, không trọng sang; trước theo phận, sau hợp nhà.
Với ăn uống, chớ kén chọn; vừa no dừng, chớ quá mức.
Tuổi còn nhỏ, chớ uống rượu; uống rượu say, rất là xấu.
Từ vựng:
(1) quý (貴): chú trọng, coi trọng.
(2) khiết (潔): thanh khiết, sạch sẽ, chỉnh tề.
(3) hoa (華): cao quý, hoa lệ, sang trọng.
(4) thượng (上): trước tiên, phía trước.
(5) tuần phân (循分): tuân theo bổn phận của mình. Tuần: tuân thủ, làm theo. Phân: bổn phận.
(6) hạ (下): sau.
(7) xưng gia (稱家): tương xứng với điều kiện địa vị của gia đình. Xưng: tương xứng, hợp. Gia: gia cảnh, hoàn cảnh gia đình.
(8) giản trạch (揀擇): kén chọn, lựa chọn. Giản: lựa chọn, lựa. Trạch: tuyển chọn.
(9) thích (適): thích hợp, tương hợp, tương đương.
(10) quá tắc (過則): vượt qua tiêu chuẩn, quá lượng. Quá: vượt qua. Tắc: chuẩn tắc.
(11) niên phương thiếu (年方少): tuổi nhỏ, tuổi trẻ.
(12) xú (醜): xấu, xấu xí, xấu xa.
Lời giải thích:
Mặc quần áo cần chú trọng chỉnh tề, sạch sẽ, không phải coi trọng đắt tiền, lộng lẫy; quần áo mặc trước tiên cần phải cân nhắc đến thân phận, địa vị của mình và nơi chốn mình đến tham dự, sau đó càng phải cân nhắc sao cho phù hợp với tình hình kinh tế của gia đình mình.
Ăn uống hằng ngày phải chú ý cân đối dinh dưỡng, không được kén chọn; ba bữa cơm nên chừng mực, không được ăn uống quá mức.
Người trẻ tuổi không được uống rượu, bởi vì uống say sẽ ăn nói xằng bậy, lộ ra trăm thói xấu.
Câu chuyện tham khảo:
Tư Mã Quang dạy con
Tư Mã Quang (1019 – 1086) tự là Quân Thực, người thế gian gọi là Tốc Thủy tiên sinh, là người Thiểm Châu thời Bắc Tống (nay là huyện Hạ, tỉnh Sơn Tây), là một nhà sử học nổi tiếng thời Bắc Tống. Trong cuộc đời của Tư Mã Quang có rất nhiều câu chuyện cảm động được lưu truyền. Ông là một vị quan thanh liêm, cung kính, khiêm tốn, chính trực, không thích phong cách xa hoa, luôn được mọi người lưu truyền ca ngợi. Ngay cả Vương An Thạch là đối thủ chính trị cũng khâm phục phẩm đức của ông, nguyện ý trở thành láng giềng của ông.
Tư Mã Quang cả trong công việc và cuộc sống đều hết sức chú ý giáo dục con cái phải tránh sự xa xỉ lãng phí, nên tiết kiệm chi tiêu. Lúc ấy, vì để hoàn thành cuốn sách kiệt tác lịch sử “Tư Trị Thông Giám”, ông không chỉ tìm đến các nhà sử học giàu kinh nghiệm như Phạm Tổ Vũ, Lưu Thứ và Lưu Ban giúp sức mà còn yêu cầu con trai Tư Mã Khang tham gia vào công việc này. Một lần, ông nhìn thấy cách con trai mình dùng móng tay giở sách thì trong lòng vô cùng tức giận. Ông nghiêm khắc dạy con phương pháp và kinh nghiệm giữ gìn sách vở. Ông nói: Trước khi đọc sách, phải lau bàn khô và sạch sẽ, trải một tấm khăn lót lên bàn. Lúc đọc sách phải ngồi tư thế đoan chính ngay ngắn. Khi lật trang sách, đầu tiên phải dùng cạnh ngón cái của tay phải nâng mép của trang sách lên, sau đó dùng ngón trỏ và ngón cái nhẹ nhàng lật trang sách. Ông khuyên dạy con rằng: Người kinh doanh phải tích góp thêm một số tiền vốn, người đọc sách thì nên giữ gìn sách vở cho thật tốt.
Tư Mã Quang sống cuộc đời vô cùng giản dị, tiết kiệm. Ông quan niệm rằng “Cả đời này y phục chỉ cần che được giá lạnh, ăn chỉ cần no bụng là được”, nhưng ông cũng dạy “không được giở những chiêu trò bẩn thỉu để gây dựng tên tuổi”. Ông thường giáo dục con rằng: “Thực phong nhi sinh xa, khoát thịnh nhi sinh xỉ” ý nói ăn uống mà sung túc thì dễ sinh ra xa xỉ, xa xỉ thì sẽ sinh ra hoang phí. Ông cực lực phản đối những phong tục hủ bại trong xã hội thời bấy giờ, ví dụ như: Làm việc ăn nói phô trương, khoe khoang giàu có, người hầu tôi tớ mặc những trang phục tương tự như trang phục của nhân sĩ, nông dân ra đồng cũng mang giày lụa. Tư Mã Quang cực kỳ ủng hộ sự tiết kiệm giản dị, câu danh ngôn nổi tiếng nhất của ông vẫn còn lưu truyền đến ngày nay chính là “Do kiệm nhập xa dịch, do xa nhập kiệm nan”. Câu này ý nói: Từ cuộc sống tiết kiệm, giản dị chuyển sang cuộc sống xa hoa, giàu có thì tương đối dễ dàng, đơn giản, nhưng đã sống cuộc sống xa hoa giàu có rồi mà chuyển về cuộc sống tiết kiệm thì khá khó khăn.
Dưới sự giáo dục của Tư Mã Quang, con trai ông Tư Mã Khang từ nhỏ đã hiểu được tầm quan trọng của tiết kiệm, cũng lấy tiết kiệm để tự khắc chế mình. Ông cũng từng đảm nhiệm qua các chức vụ như: Hiệu thư lang, Quan biên soạn kiêm coi việc giảng sách cho vua, cũng nhờ học sâu hiểu rộng nên làm người liêm khiết và sống tiết kiệm giản dị và được hậu thế ca ngợi.
Bản ghi âm tiếng Trung:
http://media.zhengjian.org/media/2008/11/12/dizigui-14.mp3
Dịch từ: